Türkiye’de Kitap Yazmak ve Yayınlamak

‘Rotasız Seyyah Yol Hikayeleri‘ kitabımı yayınlarken; Türkiye’de kitap yayınlamanın ne derece sıkıntılı olduğunu yaşayarak öğrendim. Tecrübelerimi dilim döndüğünce anlatmaya çalışacağım.

Rotasız Seyyah sosyal medya hesaplarımdan ‘kitabımı bitirdim, yayınevi arıyorum’ diye duyuru yaptığımda yaklaşık 25 tane yayınevi kitabımı basmak için benimle irtibata geçti. Hatta bir tanesi en büyük yayınevlerinden biriydi ama çeşitli sebeplerden dolayı onlarla çalışamadım. Diğerleri arasından büyük olan iki üç tanesiyle detaylıca görüşmeye başladık. Kitabımı onlara gönderdim ve editörleri tarafından beğenildi. İş artık sözleşme tarafına geldiğinde sorunlar ortaya çıkmaya başladı. Çünkü yayınevlerinin öyle kabul edilemez istekleri vardı ki, sözleşmeyi imzalam mümkün değildi! Kitabın her türlü formattaki yayın haklarını, film, dizi ya da çizgi filme uyarlanma haklarını, kitaptaki herhangi bir karakterden bilgisayar oyunu yapmak ya da o karakterden oyuncak yapma haklarını, yurt dışı satış hakkını, sonraki olası kitapların haklarını ve daha onlarca maddeyle sıralanmış telif haklarının hepsini almak istiyorlardı. Yani benden bir tek evle, arabanın anahtarlarını istememişlerdi!.. İşin daha da trajik tarafı ise; bu kadar şeyi istemelerine rağmen verdikleri telif ücreti de kitap başına ortalama 1 TL kadar ancaktı. Ve bu para için ‘sen yeni yazarsın, iyi para veriyoruz haa’ demeyi de ihmal etmiyorlardı.

Kitabı yazarken para kazanmak gibi bir düşüncem yoktu. Yani elbet satışlardan birşeyler gelir diyordum ama yazma amacım bu değildi. Daha sonra sözleşme örneklerini görünce adiliyet duygum beni farklı düşünmeye itti. Mesela kitabın rafdaki satış rakamı 20 TL olsun. Bunun 10 TL’si satışı yapan kitap marketine gidiyor. 5-6 TL’si basım, kargo ve benzeri işlere gidiyor. Kalan 3-4 TL’de yayınevi ve yazar arasında bölüştürülüyor. İşte oradan yazara kalacak para; stopaj, vergi ıvır zıvırı düşünce yaklaşık 1 TL oluyor. Tabii bu durum tüm yazar ve ya kitaplar için aynı olmasa da genel işleyişten bahsediyorum. Yani ortada bir pasta var, bu pastayı yapan sizsiniz ama tadına baktırmıyorlar. Sizden başka herkes bu pastayı yiyebiliyor!.. Üç aylık görüşmelerim sonucunda bu kadar saçma şartlarda kitabımı yayınlamam dedim ve yayınevleriyle olan tüm görüşmelerimi bitirdim. Sebep para değil, elimdeki herşeyi istemeleriydi.

Yalnız bunlar olurken kitabımın editörlük ve redaksiyon işleri için gönüllü olan, şimdiye kadar 8 tane kitap yazmış Neval Konuk ve Dünya Değişmeden Yayınevi‘nin hakkını teslim etmeliyim. Hiç tanışmamış olsak da internetten beni takip ediyorlarmış ve verdikleri destek de çok dostaneydi. Ve yine kitabımı kendim basmam için bana olan desteklerini esirgemeyen Dece Yazılım A.Ş.’yi de unutamam. Hepsine tekrar tekrar teşekkürler. Bu gönüllü destekler sayesinde paçaları sıvayıp, kitabımı kendim yayınlamaya karar verdim. Önce ISBN numarasını alma işine giriştim. Bu numarayı kendiniz alıp, kitabınızı yayınlayabiliyorsunuz. Yani illa ki yayınevleriyle çalışmak zorunda değilsiniz. İnternetten gerekli işlemleri yaparak ISBN kodunu bir haftada aldım. Daha sonra bir matbaa buldum. Tabii tüm bunları; dünya gezime devam ederken yapmaya çalıştığım için işler daha da bir zor olmuştu.

Kitabımı tam kendi imkanlarımla basmaya başlayacakken şimdiki yayınevimden biri bana ulaştı. Başımdan geçen kötü yayınevi tecrübelerimi anlattım. Uzun uzun telefon konuşmaları sonunda kendileriyle orta yolu bularak anlaşmaya karar verdik.

Kendime yazar demesem de; editörlerin kitap üzerindeki düzeltmelerinden sonra nasıl kitap yazılacağını daha iyi anladım. Mesela hem geçmiş hem de şimdiki zamanı aynı paragraf içinde çok kullanmışım. Editörler bunları düzelttikçe de yazının akıcılığı bozuluyordu. Mecburen birçok hikayeyi yeniden yazmam gerekti. Kitabı defalarca tekrar tekrar okudum. İstisnasız her okumamda bazı yerlerini ya düzelttim ya da değiştirdim. Okudukça hata çıkıyordu. Şimdi bir kitap yazacak olsam bunlara en baştan beri dikkat edeceğim için işimin daha kolay olacağını düşünüyorum.

Kitabım satışa çıktıktan sonra kitap yazmak ve yayınlamakla ilgili çok soru geldi. Kabaca bu sorulara da cevap vereyim.

1- Kitabımı kendim yayınlayabilir miyim?
Yukarıda bahsettiğim gibi ISBN kodunu almalısınız. Daha sonra kitap basma yetkisi olan bir matbaa ile anlaşarak kitabınızı bastırabilirsiniz. Satış için mali işleri de bir muhasebeciye danışarak halletmelisiniz.

2- Kitabı kendimin ya da yayınevinin yayınlaması arasında bir fark var mı?
Kitabınızın o büyük kitap marketlerinde olmasını istiyorsanız güçlü bir yayıneviyle çalışmanız gerekir. O marketler maalesef bireysel kişilerden kitap almıyor. İlla ki yayınevi olmalı. Küçük yayınevleri de bu marketlere kitap verebiliyor ama tüm Türkiye’ye yayılsın istiyorsanız bu ancak büyük yayınevleriyle oluyor. Ayrıca yine yayıneviyle çalışırsanız kitabınızın reklamı da yapılabilir. Mesela Ankara ve İstanbul’daki birçok toplu taşıma araçlarında benim kitabımın reklamı döndü. Kitabınızın daha çok kişiye ulaşmasında elbet ki yayınevlerinin bu gibi reklam çalışmaları da etkilidir.

3- Kitaptan para kazanabilir miyim?
Türkiye’de yeni bir yazarın kitaptan para kazanması aşırı düşük bir ihtimal. Tabii bunun birçok sebebi var. Bazı yayınevleri ilk baskı için yazara herhangi bir ücret ödemiyor. Sonuçta yayınevleri kitabınız için para harcıyor ve bu paranın geri dönüşünü görmezlerse kitabınızı yayınlamak istemezler. Bu gibi sorunlar yüzünden bazı yazarlar kitapları basılsın diye yayınevine üste para veriyor. Karışık bir durum. Naçizane tavsiyem kitap yayınlamak istiyorsanız bunu para kazanmak düşüncesiyle yapmayın. Kitap belki size direkt para kazandırmaz ama onun yerine başka kapıları açabilir.

4- Editör ya da redaksiyon işini kendim yapsam olur mu?
Bu iki konu da kitap için çok önemli. İyi yazıyor olabilirsiniz ama kitabınızın daha değerli olması için bence editör ve redaksiyon işlerini profesyonel kişiler yapmalı.

5- Neden kitap marketleri satıştan bu kadar yüksek pay alıyor?
Kitap marketlerinin aldığı oran genelde satış rakamının %40-50’si gibi oluyor. Neden pastanın büyük dilimini onlar alıyor işin özü ben de tam olarak bilemiyorum. Büyük ihtimal mağaza giderlerinden dolayıdır. Kendimce benzer durumlar yurt dışında nasıl oluyor diye de araştırmaya çalıştım. Kabaca öğrendiğim; gelişmiş ülkelerde yazarın payı %25-30 civarlarında olabiliyor. Türkiye’de bu oranı sanırım tepedeki ilk on yazar ancak alır.

6- Sözleşmede nelere dikkat edilmeli?
Bazı yayınevleri en az 8 yıllık sözleşme yapmak isterken bazıları daha esnek olabiliyor. Yukarıda belirttiğim gibi kitap haricinde her konuda telif haklarını elinizden alabilirler. Burada iyi düşünüp, mantıklı hareket etmek gerekiyor. Kitabım raflarda olsun diye elinizdeki herşeyi karşı tarafa vermeyin.

7- Yayınevini nasıl seçmeliyim?
Kitabınızı yayınlamak istediğinizde içeriği ne türse o konulara yönelmiş yayınevleriyle görüşmeniz işleri kolaylaştırır. Mesela şiir kitabı yayınlamak istiyorsanız o kategorideki yayınevleriyle görüşmelisiniz. Ama bilin ki; yeni bir yazarın kitabını güçlü bir yayınevine kabul ettirmesi pek kolay olmayacaktır.